Vatandaş iktisat idaresinin odunsuz tahsilat siyaseti belirlediği vergi yükünün altında ezilirken milyar liralık ciro yapan şirketlerin vergi borcu affedildi. Kamu ihalesi almakta rekor kıran şirketler vergi ödememe konusunda da rekor kırdı. Vergi tahsilatındaki adaletsizlik sonucunda Türkiye vergi ödeme alışkanlığı konusunda Avrupa’da sonuncu sırada yer aldı. Vergi kaçakçılığında ise OECD ülkeleri ortasında zirvede yer aldı.
Dünya Bankası ve OECD bilgilerine nazaran, vergi tahsilatı konusunda Avrupa’nın en makus Türkiye oldu. Datalar Türkiye’de, vergi tahsilatı oranı olması gerekenin yüzde 30 altında kalıyor. Vergi şuuru eksikliği, vergi aflarının sıklığı ve kayıt dışı iktisat potansiyeli düşüren en kıymetli nedenler olarak gösteriliyor.
OECD datalarına dayandırdığı habere nazaran Türkiye’de iktisadın yaklaşık %30’unu kayıt dışı bölüm oluşturuyor; bu oran, Türkiye’yi OECD ülkeleri ortasında vergi kaçakçılığı konusunda doruğa taşıyor.
Gelişmiş ülkelerde ise vergi ödeme vatandaşlık misyonu ve ahlaki sorumluluk olarak kabul ediliyor. Bilhassa Avrupa ve ABD’de vergi ödeme şuuru eğitim sisteminin birinci basamaklarından itibaren bireylere aşılanıyor. Vergi kaçırmak, vergi ödememek toplum tarafından beğenilen karşılanmıyor. Vergi ödemeyenler toplum baskısı ve dışlanma ile karşı karşıya kalırken, kontroller de epeyce sıkı uygulanıyor. Bu da vergi ahengini artırarak devletin gelir akışının sürekliliğini sağlıyor.
‘VERGİ AFFI’ OLAN TEK ÜLKE TÜRKİYE
Türkiye’de ise dünyada eşi gibisi görülmeyen bir ‘vergi affı’ sistemi var. Vatandaşların büyük bir kısmı da ‘vergi affı’ fikriyle vergi borçlarını ödemekten kaçınıyor. Bu durum da vergi ödeme alışkanlıklarını olumsuz etkiliyor.
Vergi affı uygulamalarına yönelik tenkitler, bu afların vergi disiplinini zayıflattığı ve tertipli vergi ödeyen mükellefleri olumsuz etkilediği yönünde… OECD ülkeleri ve ABD’de ise vergi affı uygulanmıyor. Kimi ülkelerde ise makul borç yapılandırmaları ve ödeme kolaylıkları sunuluyor.
UZUN VADEDE ‘ZARAR’ OLARAK DÖNÜYOR
Uzmanlar, Türkiye’deki sık af uygulamalarının kısa vadede bütçe açığını kapatma istikametinde yarar sağlasa da, uzun vadede vergiye ahengi olumsuz etkilediğini belirtiyor. Türkiye’deki kayıt dışı iktisat oranı ve vergi kaçakçılığı bilgileri, devletin tertipli gelir elde etmesini zorlaştırıyor.
Türkiye, vergi alanında dünya ortalamasının üstünde bir kapsama sahipken, tahsilatta yaşanan aksaklıklar bu potansiyelin tam olarak değerlendirilemediğine işaret ediyor. Uzmanlara nazaran, Türkiye’nin vergi şuuru oluşturacak eğitim sistemini güçlendirmesi, vergi aflarını sınırlaması ve aktif kontrol düzenekleri geliştirmesi, vergi tahsilat performansını artırmak için kritik adımlar olacak.