Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan seçim tarihi olarak 14 Mayıs’a işaret ederken, kilit parti pozisyonundaki HDP’nin kendi adayını çıkartması durumunda seçimin ikinci tipe kalmasına kesin gözle bakılıyor.
2019 yılındaki lokal seçimlerde kimi büyükşehirlerde kendi adayını çıkarmayarak Millet İttifakı’nın adaylarının kazanmasında değerli rol üstlenen HDP, Eylül 2021’de açıkladığı 11 unsurluk Tavır Evrakı ile muhalefetle ortak aday belirlemeye açık olduğunu duyurmuştu.
Ancak altılı masanın HDP ile bağ konusunda geçen müddette tutuk davranması ve vakit zaman lisana getirilen birtakım aykırı telaffuzlar partide memnuniyetsizlik yaratırken, HDP’ye yönelik açılan kapatma davası ve Hazine yardımlarının bloke edilmesine karşı masadan güçlü bir açıklama gelmemesi bu hoşnutsuzluğu artırmıştı.
HDP Eş Başkanı Pervin Buldan‘ın kendi adaylarını çıkaracakları tarafındaki açıklaması bu periyotta geldi. Buldan, partisinin 7 Ocak’taki Kars 4. Olağan Vilayet Kongresi’nde, “HDP olarak en kısa vakitte kendi cumhurbaşkanı adayımızı Türkiye halklarıyla paylaşacağız. HDP kendi adayını çıkaracak, kendi adayını gösterecek ve seçimlere kendi adayıyla gidecek” sözlerini kullandı.
Partinin diğer Eş Başkanı Mithat Sancar da bu açıklamanın sonraki günü, Altılı Masa’nın adaylar çıktıktan sonra ‘gelin açık konuşalım müzakere yönetelim’ demesi halinde reddetmeyeceklerini söylerken, “Seçimlere giderken ‘HDP adayını çıkararak yanlış yapıyor’ diyenler, biz seçimlere kadar müzakerelere açığız. Yeni formüller bulunabilir” dedi.
Bu açıklamalarla birlikte yeni yılın birinci günlerinden beri Ankara’da siyaset kulislerinde HDP’nin içinde yer aldığı Emek ve Özgürlük İttifakı’nın kendi adayını çıkarması durumunda seçimdeki dengelerin nasıl etkileneceği konuşuluyor.
CHP’lilere nazaran hangi muhalefet ittifakında yer alırsa alsın muhalif seçmen iktidardan çok rahatsız ve buna HDP’liler de dahil. Seçim gerçeklerinin ittifakların önüne geçtiğini ve ittifakların geride kaldığını söyleyen üst seviye bir CHP’li şu yorumu yapıyor:
“Türkiye’de demokrasiyi, cumhuriyetin geleceğini, ekonomiyi tartışıyoruz. Bu seçim demokrasiden, insan haklarından, hakça paylaşımdan yana olanlar ile tek adam rejiminden yana olanlar ortasında bir seçim olacak. O nedenle biz istesek de bu ayrımı kaldıramayız. Hiçbir partinin gücü bu ayrımı ortadan kaldırmaya yetmiyor.”
Seçim ikinci çeşide kalır mı?
Peki HDP Türkiye için bir nevi “kader oylaması” olarak görülen bu seçimde kendi adayını çıkarma kararından geri adım atar mı?
Siyaset Bilimci Vahap Coşkun, çok büyük ihtimalle HDP’nin kendi adayını çıkaracağını zira artık bu telaffuzdan geri dönüşün çok güç olduğunu belirterek, fakat bundan sonraki gidişatı biraz da muhalefetin tutumunun belirleyeceğini söylüyor.
HDP’nin hareket içerisinde sembolik bedeli olan bir ismi aday olarak çıkarabileceğini, lakin izlenecek stratejinin de aday kadar kıymetli olduğunu belirten Coşkun, “Seçimde izleyeceği stratejiyi kendi tabanına ‘bizim siyasal yükümüzün tartılacağı seçim olacak’ üzere bir temayla anlatırsa seçmenini çok daha fazla kendi etrafında kenetler. Bu durumda da seçim kesinlikle ikinci cinse kalır” diyor.
Coşkun’a nazaran ikinci çeşit HDP’ye siyaseten yeni bir alan açar ve ayrıyeten var olan alanın daha genişletilmesi imkanını da getirebilir.
İkinci çeşitte her iki ittifakla da pazarlık yapılabileceğini belirten Coşkun, “Yüzde 12-13 oyu olan bir siyasal yapıyla görüşmemezlik edemezsiniz. Hasebiyle her iki siyasal yapı da HDP ile görüşebilir ve HDP’nin bu manada siyasal pazarlık talihi artar” yorumu yapıyor.
Seçimin ikinci cinse kalması halinde hangi riskler var?
TBMM’nin üçüncü büyük partisi olan ve anketlere nazaran oyları yüzde 10’lara kadar yaklaşan HDP’nin kendi adayını çıkarıp çıkarmayacağı ya da adayı için sonuna kadar tesirli çalışma yürütüp yürütmeyeceği seçim sonuçlarını direkt etkileyecek bir değişken olarak görülüyor.
Kamuoyu araştırmaları HDP’nin kendi adayını çıkarması durumunda seçimin ikinci tipe kalmasının çabucak hemen kesin olduğunu gösteriyor. Yapılan çeşitli anketlerin ortalamasına nazaran Cumhur İttifakı ve altılı masanın oyları yüzde 40’larda seyrederken, bu durumda Emek ve Özgürlük İttifakı’nın en az yüzde 10’luk oy dilimi kritik oluyor.
Yöneylem Toplumsal Araştırmalar Merkezi’nin Aralık araştırmasına nazaran kararsızlar ve oy kullanmayacaklar dağıtıldıktan sonra kimi partilerin oy oranları; AKP 32,1; CHP 25,5; İYİ Parti 13,5; HDP 9,7 ve MHP 8,1 formunda sıralanıyor.
Anket sonuçlarını ve HDP’nin aday çıkarma kararının değerini DW Türkçe’ye kıymetlendiren Yöneylem Araştırma Genel Koordinatörü Derya Kömürcü, üç adaylı bir yarışa girildiği durumda seçmenin oylarının dağılacağını ve seçimin ikinci cinse kalacağını belirterek, ikinci çeşidin risklerini şöyle aktarıyor:
“Birincisi iki çeşit ortasındaki vakit dilimi içinde Türkiye’de istikrarı bozacak çok farklı şeyler olabilir. İkincisi ise sadece cumhurbaşkanlığı seçimi değil aynı zamanda parlamento seçimi de yapılacak. Altılı masa Meclis’te anayasada değişiklik için en azından referanduma götürebilecek bir çoğunluk elde edemezse, seçmen altılı masanın cumhurbaşkanı adayına oy vermesi durumunda istikrarsızlık olabileceğini düşünüp tercihini değiştirebilir.”
Kömürcü kendi anketlerine nazaran parlamento seçiminde Cumhur ile Millet İttifaklarının sandalye sayısının birbirine çok yakın, 260-275 aralığında görüldüğünü belirtiyor.
Coşkun’a nazaran HDP idaresi hiçbir vakit tabanına “Erdoğan’a oy verin” formunda bir telkinde bulunmaz. Coşkun, Erdoğan için kıymetli olanın HDP seçmeninin Cumhur İttifakı’na oy vermesinden çok karşı tarafa oy vermemesi olduğunu anımsatarak, şöyle konuşuyor:
“AK Parti de HDP de Erdoğan’ın kendisi de HDP seçmenlerinin çok büyük bir kısmının artık Erdoğan’a oy vermeyecek bir noktaya geldiğini biliyorlardır. Lakin çok küçük farklarla seçimin kazanılabileceği bir durumda yalnızca kime oy vereceğiniz değil, birebir vakitte kime oy vermeyeceğiniz de değer taşır. Hasebiyle HDP seçmeninin bir kısmının sandıktan uzak tutulması yahut muhalefet adayına dayanak vermekten uzaklaştırılması da Erdoğan için seçim kazanma yolunda kıymetli bir imkân sağlayabilir.”
HDP adayını geri çekebilir mi?
Peki ikinci çeşidin riskleri düşünüldüğünde ve altılı masanın da HDP’nin itiraz etmeyeceği bir ismi aday göstermesi durumunda aday geri çekilebilir mi?
Bu hususta Sancar 10 Ocak’ta Habertürk’te yaptığı açıklamada altılı masa ile diyaloğa açık olduklarını söylerken “Adayımızı çekeriz demiyoruz. Bu kelamı hiçbir yerde söylem etmedik. Bu türlü bir arayışa girerlerse hayır demeyiz, bunun sonucunda çeşitli formüller bulunabilir” sözlerini kullanmıştı.
Ancak bu etapta nasıl bir formül bulunabileceğine dair net bir yanıt parti tarafından verilmiş değil. Uzmanlara nazaran ise HDP’nin adayını son anda geri çekmesi hâlâ mümkün.
Kömürcü, altılı masanın adayının CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu gösterilmesi durumunda HDP’nin adayını yarıştan çekebileceğini düşünüyor ve “Yeter ki kırmadan, ihtimamlı bir bağlantı kurulabilsin” diyor.
Coşkun da muhalefet ile hakikat bir diyalog ve müzakere yerinin oluşturulması ve ortak adayın HDP’nin de oy verebileceği bir isim olması durumunda adayın geri çekilmesinin mümkün olabileceğini şu sözlerle anlatıyor:
“HDP seçmenine ‘Adayımızı gösterdik. Muhalefet bizimle müzakere ederek gereksinimlerimizi kabul etti. Hasebiyle bizim bu seçimden elde edebileceğimizin kıymetli bir kısmını muhalefetin kazanmasıyla elde edebileceğiz. O nedenle biz muhalefetin adayını destekliyoruz’ deyip bunu kendi seçmenine anlatabilir.”
HDP son mahallî seçimlerde kimi vilayetlerde aday göstermezken, kimi vilayetlerde de adaylarını geri çekmişti.
Ancak Kömürcü mahallî seçimler ile genel seçimin dinamiklerinin çok farklı olduğuna dikkat çekerek, şöyle konuşuyor:
“Ülkeyi kimin yöneteceğiyle ilgili şayet sizin elinizde yüzde 10-12’lik bir koz varsa bu kozu oynarsınız. Bu türlü bir siyaset imkânı olması bile aday çıkarmak için kafidir. Seçime son bir-iki hafta kalana kadar Emek ve Özgürlük İttifakı ismine bir adayın alanda olması, mitingler yapması, televizyonlara çıkıp demeçler veriyor olması bile sizin için bir siyaset imkanıdır ve bunu kullanmalarını da doğal karşılamak gerekir.”
Kömürcü, HDP’nin adayını son anda altılı masanın ortak adayı lehine geri çekmesi durumunda birtakım muhalif seçmenler için “Öcü bir parti olmaktan çıkıp, seçimi kazandıran bir parti haline de gelebilir” yorumu yapıyor.